Wiślica. Perła romańskiej architektury w sercu Polski

345

Z czego słynie Wiślica?

Wiślica jest zaskakująco małym, wręcz kompaktowym miastem położonym w województwie świętokrzyskim. Pozornie nic wielkiego. Pozornie, bo… to niezwykle ważne historycznie miasto nie tylko w skali Polski, ale i świata. Znajduje się tu bowiem jeden z najcenniejszych zabytków sztuki romańskiej. Położone jest na Ponidziu, które poznawaliśmy podczas spływów kajakowych tutejszymi rzekami. Miasto leży w malowniczej dolinie rzeki Nida. Dobra wiadomość dla kajakarzy jest taka, że znajduje się tu urocza przystań, więc możecie dotrzeć tu i woda i zrobić miły przerywnik.

Znaczenie historyczne Wiślicy

Wiślica odgrywała kluczową rolę w kształtowaniu się polskiej państwowości i chrześcijaństwa. Była jednym z głównych ośrodków administracyjnych w czasach dynastii Piastów, a według legendy, to tutaj król Kazimierz Wielki miał nadawać przywileje. Jest również uważana za jeden z najważniejszych ośrodków kulturowych w średniowiecznej Polsce.

Wiślica to idealne miejsce dla miłośników historii, którzy chcą poczuć ducha dawnych czasów. A przy okazji odkryć jedne z najcenniejszych zabytków architektury romańskiej w Polsce. Miasto swój rozkwit przeżyło w okresie średniowiecza. Dziś słynie z unikalnych zabytków romańskich oraz bogatej historii związanej z początkami chrześcijaństwa w Polsce. Posiadając prawa składowali soli oraz leżąc na szlakach handlowych Wiślica była u początków powstania zamożnym miastem.

Kiedy powstała drugie najmniejsze miasto w Polsce?

Nazwa Wiślica według legend pochodzi od jej założyciela – księcia Wiślan – Wiślimira. Miał on w 880 roku wraz ze swoim otoczeniem przyjąć chrzest. Wspomina o tym legenda panońska znana jako Żywot św. Metodego. Mówi on o przymusowym chrzcie pogańskiego księcia Wiślan.

Chociaż pierwsze wzmianki o Wiślicy sięgają tego okresu prawa miejskie otrzymała dopiero w 1326 roku. Straciła je w 1870, odzyskując je w 2018 roku. Wiślica stała się drugim najmniejszym miastem w Polsce. Ma niecałe 500 mieszkańców. Najmniejszy jest Opatowiec, również w województwie świętokrzyskim liczy niewiele ponad 300 mieszkańców.

Wiślica mapa – ciekawe miejsca

Wiślica atrakcje

Chociaż Wiślica jest miastem niewielkim powierzchniowo i pod względem liczby ludności to zdecydowanie jest tu co zwiedzać. Na poznawanie atrakcji Wiślicy zaplanujcie kilka godzin.

Co ciekawego w Wiślicy?

Przede wszystkim Wiślica słynie z jednego z najcenniejszych zabytków sztuki romańskiej i właściwie głównie po to można by to miasto odwiedzić. W piastowskiej Małopolsce należała do najważniejszych ośrodków administracyjnych obok Krakowa i Sandomierza.  Jest też jednym z najstarszych ośrodków miejskich w Polsce. Okres jej największego rozwoju przypada na czasy Piastów i pierwszych Jagiellonów.

Rynek miejski

Plac, który obecnie jest rynkiem w Wiślicy ma około 1000-letnią historię. Otacza go ścisła zabudowa kamienic. Ale co najciekawsze w czasach betonowania centrów miast jest jednym z niewielu znanych nam rynków w Polsce ( no może obok sąsiedniego Pińczowa ), gdzie oczy cieszą piękne kasztanowce i alejki z ławkami, gdzie można się schronić w upalne dni.

To prawdziwy rarytas w skali kraju.

Bazylika Kolegiacka Narodzenia Najświętszej Marii Panny

Z rynku polecamy zajść do bazyliki kolegiackiej, która wydaje się nienormalnie wielka jak na maleńką Wiślicę. To perła architektury gotyckiej z elementami romańskimi. Świątynia ta jest jednym z najważniejszych kościołów w regionie.

Kościół ufundował w XIV wieku król Kazimierz Wielki. Wzniósł go na fundamentach dwóch starszych świątyń romańskich. Nie zrobił tego w akcie umiłowania kościoła, a bardziej jako zadośćuczynienie za śmierć księdza Marcina Baryczki, który na polecenie swojego biskupa wyrzucał królowi pozamałżeńskie amory, po czym ktoś go utopił, co skierowało podejrzenia na króla.

Z kolegiaty odczytano niegdyś statuty wiślickie, które były pierwszym spisanym polskim kodeksem prawnym.

Dzwonnica w Wiślicy

Obok katedry stoi późnogotycka dzwonnica, która należy do nielicznych, zachowanych tego typu obiektów średniowiecznych w Polsce. Wyróżnia się zarówno wysokością jak i zdobieniami. Ufundował ją jeden z najsłynniejszych polskich kronikarzy królewskich ks. Jan Długosz, który w tamtym czasie był kustoszem wiślickim.

Wzniesiono ją w latach 60.-70. XV w., w trakcie remontu i rozbudowy zespołu kościoła kolegiackiego.

Dom Długosza

Zespołowi budynków bazyliki kolegiackiej towarzyszy jeszcze jeden. Jest nim Dom Długosza tego samego Długosza, który był fundatorem dzwonnicy.

Do powstał w tym samym czasie co dzwonnica czyli w 1460 r. z przeznaczeniem dla 12 kanoników i wikariuszy.

Budynek posiadał system ogrzewania. Zachowały się do dziś pionowe kanały. Pod domem znajduje się 6 piwnic, w których niegdyś mieszkańcy Wiślicy ukrywali się podczas najazdów.

Na szczytach Domu można zauważyć herb Długosza – Wieniawa. Mieli tu pobierać nauki synowie króla Kazimierza Jagiellończyka, a uczyć miał ich sam Jan Długosz.

Dziś mieści się tu muzeum parafialne, a w nim mnóstwo ciekawych zabytków sztuki sakralnej, w tym ornaty fundowane do bazyliki. A także rzeźby i zdobienia.

Godziny otwarcia Domu Długosza:

• wtorku do piątku od 11.00 – 17.00
• sobota – Niedziela od 10.00 do 17.00

Muzeum Archeologiczne w Wiślicy

Na tyłach bazyliki, przy Placu Solnym znajduje się Muzeum Archeologiczne w Wiślicy. Co ciekawe Muzeum jest laureatem plebiscytu Cuda Polski 2024 w województwie świętokrzyskim, który to plebiscyt organizuje National Geographic Traveler Poland! Skoro odwiedzający tak chętnie na nie głosowali musi być coś na rzeczy. I nie zawiedliśmy się.

To bardzo nowoczesne, multimedialne muzeum podzielone na pawilon archeologiczny i podziemny szlak prezentujący najważniejsze wiślickie skarby.

W pawilonie podziwialiśmy pozostałości kościółka św. Mikołaja – jednej z najwcześniejszych świątyń Wiślicy. Należy ona do serii kupieckiej, czyli świątyń, które budowany przy szlaku handlowym z Pragi po Ruś Kijowską.

W podziemnym szlaku czyli pod murami bazyliki można obejrzeć pozostałości dwóch świątyń romańskich. Jedna z nich, romańska kolegiata z XIII wieku ufundowana została przez biskupów krakowskich. Z trójnawowego kościoła do dziś przetrwały częściowo zachowane mury i posadzka z emaliowanych płytek ceramicznych.

Wcześniejszą świątynię z połowy XII wieku fundował książę Henryk Sandomierski. W jej krypcie znajduje się jeden z najcenniejszych na świecie zabytków sztuki romańskiej – płyta Orantów. Przedstawia modlące się postaci w typowej dla tego okresu postawie – z głowami wzniesionymi ku niebu.

Godziny otwarcia Muzeum i ceny biletów

W sezonie od kwietnia do końca października Muzeum jest czynne od 8.00 do 17.00. W pozostałych okresie o godzinę krócej.

Ceny biletów:

• bilet normalny – 20 PLN
• bilet ulgowy – 12 PLN

Dawne mury obronne Wiślicy

Chociaż Wiślica dzisiaj jest spokojnym miastem, w przeszłości posiadała mury obronne, które strzegły jej przed najeźdźcami. Fragmenty tych umocnień można zobaczyć podczas spacerów po mieście, co dodaje mu średniowiecznego charakteru.

Fundamenty kościoła św. Marcina

Wychodząc w kierunku wiślickiego grodziska traficie na fundamenty kościoła św. Marcina. Znajdował się on przy bramie zamkowej. Jednonawowy kościół powstał w 1517 roku.

Co ciekawe pod jego fundamentami znajdują fundamenty wcześniejszej świątyni z z początków XII wieku.

Grodzisko w Wiślicy

Około 400 metrów na południowy – wschód od Wiślicy ( 5 min spacerem ) znajduje się grodzisko, które pochodzi z około X wieku. Właściwie w Wiślicy istniały dwa grody, lecz ich przeznaczenie nie jest do końca znane.

Natomiast obecnie widoczne grodzisko, które odwiedziliśmy ma trójkątny kształt z zaokrąglonymi narożnikami. Jego wały mają wysokość 3,8 metra. Widoczne wokół są ślady fosy. Grodzisko ma powierzchnię około 1 hektara. Warto dodać, że to jedyna tego typu konstrukcja tzw. suchego muru znana w Małopolsce.

To miasto możecie obejrzeć również w naszym filmie poświęconym spływom kajakowym po Ponidziu.