Zaginiona kultura jamneńska na Pomorzu. Wieś, której już nie ma.

zaginiona kultura jamneńska

Wakacyjny wyjazd nad morze, w okolice Mielna nie zawsze musi oznaczać tylko i wyłącznie plażowanie. Dlatego gdy znudzi Wam się leżenie plackiem warto lepiej poznać pewną lokalną ciekawostkę. To zaginiona kultura jamneńska, rzadka w tej części Pomorza Środkowego.

zaginiona kultura jamneńska

Wybraliśmy się na krótki wypad do Koszalina a przy okazji koniecznie chcieliśmy poznać ślady ciekawej kultury, która rozwijłaa się przez stulecia w izolacji na terenie podkoszalińskich wsi Jamno i Łabusz.

Zaginiona kultura jamneńska – historia

jezioro Jamno

Zacznijmy od tego, że w okolicy mamy jezioro Jamno, które powstało z zatoki morskiej odciętej przez piaski nanoszone prądem morskim. Wsie Jamno i Łabusz stanowiły przez wieki niemal odciętą od świata enklawę, w której mogła rozwijać się bardzo ciekawa i oryginalna kultura, która była mieszkanką wpływów słowiańskich, niemieckich, holenderskich i fryzyjskich. Przez większą część roku wsie były odcięte od świata niedostępnymi bagnami. Tylko suchym latem gdy bagna przyschły lub zimą gdy zamarzły mieszkańcy mogli utrzymywać kontakty ze światem.

zaginiona kultura jamneńska

Jamno jako jedna z niewielu wsi miała i znała swoich nauczycieli od początku XVII wieku. Przez sześć pokoleń od 1631 roku stanowisko kościelnego i nauczyciela przechodziła tu z ojca na syna. Wieś miała swoją kuźnię a kowal był nie tylko specjalistą od obróbki żelaza ale też chorób końskich. Był szanowany przez miejscowych a jego dom był miejscem spotkań z przyjezdnymi.

układ wsi w Jamnie

Sytuacja zaczęła zmieniać się w 1899 roku gdy wybudowano drogę. A wszystko skończyło się wraz z zakończeniem wojny gdy po 1945 roku wszyscy mieszkańcy zostali zmuszeni do wyjazdu pozostając większość dobytku i wyposażenia.

zaginiona kultura jamneńska

Co pozostało do dziś?

Do dziś pozostała gospoda, w której znajduje się sklep spożywczy oraz dawne ceglane zabudowania okalające wieś nazywane przez mieszkańców „Malborkiem”.

zaginiona kultura jamneńska

Jamno – do 2010 roku było wsią a obecnie jest dzielnicą Koszalina.  Ma charakterystyczny dla Pomorza układ przestrzenny – owalnicowy, ze zwartą zabudową okalającą centralny plac.

zaginiona kultura jamneńska

Do dziś przetrwał kościół, pierwotnie gotycki, który został zbudowany w XIV w.  Wielokrotnie remontowany i przebudowywany stracił gotycki charakter.

zaginiona kultura jamneńska

zaginiona kultura jamneńska

Przez cztery wieki był kościołem ewangelickim a parafia obejmowała wsie: Jamno, Łabusz, Podamirowo i Czajcze. Po wojnie przekształcono go na kościół katolicki.

Zaginiona kultura jamneńska w skansenie w Jamnie

zaginiona kultura jamneńska

W Jamnie znajduje się rozbudowywany właśnie skansen kultury jamneńskiej, do którego przenoszone są eksponaty z Muzeum w Koszalinie. Chata, którą możemy obejrzeć to rekonstrukcja domu z 1853 r. Zbudowano go na podstawie szkiców z 1927 r. Do gospodarstwa należała również stodoła oraz budynek bramny. Ostatnim właścicielem zagrody byt Ernst Ott.

chata jamneńska

Chałupa jest typowa dla wsi z XIX wieku. Sień, dwie wnęki na łóżka, dwa pokoje, kuchnia i trzy małe pokoiki służące jako magazyny lub miejsca pracy. Konstrukcja szkieletowo-szachulcowa z bielonymi ścianami. Dach kryty był trzciną, a jego trwałość szacowano nawet na 50 lat.

zaginiona kultura jamneńska

Najstarszym typem domów w Jamnie były kurne chaty czyli budynki bez komina. Jednak w 1752 roku wprowadzono obowiązek budowy kominów co zmieniło charakter budynków. Jednak wciąż przez wiele lat pod jednym dachem mieszkali ludzie i zwierzęta.

Święty Kąt

zaginiona kultura jamneńska

Po wejściu do domu przechodzimy do dużego pokoju znanego jako Święty Kąt. Jamneńczycy byli protestantami co sprawiało, że miejsce to w ich domach było zdecydowanie skromniejsze niż u katolików. Jedyną dekoracją była Biblia i święte obrazy.

Wyposażenie domów jamneńskich

zaginiona kultura jamneńska

zaginiona kultura jamneńska

Wyposażeniem domów były przedmioty codziennego użytku. To m.in. meble, nakrycia stołów, sprzęty potrzebne do przygotowywania posiłku i  do rzemiosła a także stroje.
Duża izba pełniła funkcje reprezentacyjne i wykorzystywana była przy wyjątkowych okazjach, takich jak święta czy uroczystości rodzinne. W kolejnych można zobaczyć warsztat tkacki z narzędziami do przetwarzania i czesania lnu.

zaginiona kultura jamneńska

zaginiona kultura jamneńska

Na ścianach są także stemple do barwienia gotowych lnianych tkanin.

zaginiona kultura jamneńska

Dalej można zobaczyć świetnie wyposażony warsztat stolarzy. Spośród różnych dziedzin działalności Jamno słynęło właśnie z kunsztu stolarzy.

zaginiona kultura jamneńska

zaginiona kultura jamneńska

W XIX w. Jamno było ważnym ośrodkiem wyrobu mebli, a miejscowi stolarze mieli zamówienia nie tylko z okolicznych wsi ale też z Koszalina.

Kuchnia w domach jamneńskich

zaginiona kultura jamneńska

W kuchni jamneńskiej toczyło się codzienne życie. Na początku XIX wieku nastąpił wielki rozkwit kultury ludowej. Budowano większe domu z bogatszym wystrojem i wyposażeniem. To wtedy kuchnia zyskała na znaczeniu. Sercem kuchni było palenisko z zamkniętą płytą gdzie przyrządzano posiłki, uczty weselne ale też dużo ryb, które dominały w jadłospisie.

Spiżarnia Koszalina

zaginiona kultura jamneńska

Jamno uważane było zapleczem żywnościowym Koszalina. Swoistym ogrodem miasta. Produkowano więc żywność nie tylko na potrzeby własne ale i na sprzedaż. Ich przygotowanie wymagało odmierzania i ważenia.

zaginiona kultura jamneńska

Dlatego jamneńskie chałupy pełne są urządzeń służących do tego celu. Są to miary słomiane, z korzenia, ceramiczne, wagi szalkowe i tzw. bezmian.

zaginiona kultura jamneńska

Te ostatnie składały się z długiego ramienia zakończonego z jednej strony obciążnikiem, z drugiej haczykiem do zawieszania produktu. Na ramieniu wycinano wręby stanowiące podziałkę wagi. Odważano w nich m.in. słód na piwo własnej produkcji, którym częstowano gości weselnych.

 Zaginiona kultura jamneńska – przykłady

zaginiona kultura jamneńska

Chyba najlepszymi przykładami jamneńskiej twórczości ludowej mogą być bogato malowane krzesła z piękną paletą barw. Można na nich znaleźć naprawdę ciekawe kompozycje w tym motywy kwiatowego pochodzenia holenderskiego.To tulipany, kwiaty polne dodatkowo zdobione rozetami i sercami.

zaginiona kultura jamneńska

Na takich krzesłach sadzano młode pary a w wyplatane siedzenia wkładano złote monety, których dźwięk miał odganiać złe moce a przyciągać szczęście. Wszystkie te elementy stolarze  wykonywali ręcznie dlatego każdy z mebli był jedyny i niepowtarzalny.

zaginiona kultura jamneńska

W budynku skansenu można też zobaczyć typowe stroje ślubne z kapeluszem i czapką panny młodej ubieraną ten jeden wyjątkowy raz.

Informacje praktyczne

zaginiona kultura jamneńska

Skansen w Jamnie można odwiedzać codziennie oprócz poniedziałku w godzinach od 10.00 do 17.00. Koszt biletu wstępu:

  • normalny 10 PLN
  • ulgowy 8 PLN
  • dziecko 5 PLN

Warto być przed południem ponieważ na tym samym bilecie jednego dnia możecie odwiedzić również Muzeum w Koszalinie. Ale większość eksponatów kultury jamneńskiej przeniesiono do Jamna więc tym bardziej warto odwiedzić to miejsce.

zaginiona kultura jamneńska

Polecamy też poznanie innego niezwykłego regionu, w którym żyjemy. Przeczytaj nasz post: Warmia nie zawsze święta – malownicza kraina ludzi z duszą. 

Hej, dołącz do nas 😎

Jeśli czujesz, że to również Twoje miejsce zapisz się na newsletter. Raz w tygodniu maile, nowe teksty, filmy, przepisy kuchenne i podwodne ciekawostki. Zero spamu! Zobacz naszą Politykę Prywatności, dowiedz się więcej.

Szalone Walizki
Szalone Walizki
Szalony Walizki - blog podróżniczy Doroty i Jarka. O podróżowaniu po 50tce z perspektywy czterech żywiołów: wody, ziemi, powietrza i... podniebienia. Zostań z nami i znajdź swoją inspirację.
0 0 zagłosowane
Article Rating
Subskrybuj
Powiadom o
guest
1 Komentarz
Najstarsze
Najnowsze Najczęściej komentowane
Wbudowane informacje zwrotne
Zobacz wszystkie komentarze
podrozniczka
podrozniczka
3 lat temu

Zawsze chciałam poczuć taką wieś nadmorską jak ze starych polskich filmów, gdzie ludzie z miasta mogli się odciąć od cywilizacji. Już tego chyba nie ma…

1
0
Uwielbiamy Twoje opinie. Prosimy zostaw komentarz lub gwiazdki oceniające artykułx