Atrakcje Torunia – pomysł na weekend śladami Wisły, kupców i flisaków

361

Toruń – pomysł na weekend – co warto wiedzieć o jego wiślanej potędze?

Czy tylko nam wydaje się, że największe atrakcje Torunia to szlak Kopernika i toruńskie pierniki? A zastanawialiście się kiedyś nad tym jak do tego doszło? Skąd w Toruniu wzięła się rodzina Kopernika i zamorskie przyprawy, z których te pierniki się przyrządza?

Parafrazując znany tytuł filmu poświęconego Gdyni „Miasto z morza”, można by stwierdzić, że:

Toruń to miasto z wody i handlu, bez Wisły i kupców nigdy nie byłoby tak wielkim i pięknym jakim się stało.

Również gdyby nie Wisła najwybitniejszy Polak i toruńczyk Mikołaj Kopernik – pochodziłby z Krakowa. Tam żył i robił interesy jego ojciec, też Mikołaj, który handlował miedzią. Surowiec spławiano do Gdańska Wisłą. Po drodze był Toruń ze swoim prawem składu. By na nim nie tracić, ojciec astronoma przeniósł się do Torunia i stał się obywatelem toruńskim. Tu poznał Barbarę Watzenrode – przyszłą matkę Mikołaja Kopernika. No i dlatego tutaj urodził się słynny astronom.

Mapa atrakcji Torunia

Jak Wisła wpłynęła na rozwój Torunia?

Wisła, która jest najdłuższą, polską rzeką (1047 km), od zawsze była uważana za granicę dwóch światów. Pewnie dlatego, że ścierały się na nią granice klimatów kontynentalnego i morskiego. Jej źródła są na Baraniej Górze w Beskidzie Śląskim, a swój bieg kończy jak wiadomo w Bałtyku. Przez wieki była kręgosłupem gospodarczym tej części Europy i najważniejszym, wodnym szlakiem handlowym.

Krzyżacy nieprzypadkowo właśnie w tym miejscu ulokowali miasto. Znajdowało się na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych. Porty Torunia, na granicznej rzece łączyły Europę Zachodnią z ziemiami polskimi, pruskimi, ruskimi i węgierskimi. Gotycka starówka i zabytki Torunia z tego okresu to ich zasługa.

Kupcy i flisacy w Toruniu

Kupcy ze Śląska, Łużyc czy Westfalii bardzo chętnie przenosili się do Torunia, bo mogli korzystać z możliwości pominięcia dodatkowego opodatkowania jakim było miejscowe prawo składu. Dzięki temu mogli taniej handlować towarami z południa i puszczać je dalej w świat.

Nie udałoby się to, gdyby nie flisactwo i flisacy, które rozumiane było wówczas nieco inaczej niż dziś. Był to bowiem każdy rodzaj żeglugi śródlądowej na łodziach i tratwach. Natomiast spław drewna nazywano oryłką. Gdy w XIX wieku rozwinęła się kolej, znaczenie flisu spadło, ważniejszy był spław drewna a oryle przejęli nazwę flisaków znanych do dziś.

Najstarszy statut określający ich prawa i obowiązki pochodzi z pierwszej połowy XIV wieku. Była to wówczas trzecia, najliczniejsza grupa zawodowa. Toruń może się poszczycić wpisaniem tradycji flisackich na Światową Listę Niematerialnego Dziedzictwa UNESCO.

Dziś trudno nam sobie wyobrazić, że oddalony 200 km od Bałtyku Toruń w XIII i XIV wieku była najważniejszym portem żeglugi morskiej na ziemiach dzisiejszej Polski. A także jednym z najważniejszych członków Hanzy.

Toruń – miasto podwójne

Toruń jest unikatowym przykładem miasta podwójnego, a do tego pierwszym i najstarszym takim grodem w dawnym państwie krzyżackim. Historyczne centrum Torunia składa się ze starego, hanzeatyckiego miasta kupieckiego i Nowego Miasta rzemieślniczego. Przez prawie 200 lat były one niezależnymi organizmami miejskimi i sąsiadowały z krzyżackim zamkiem komturskim.

Razem tworzą dziś toruński Średniowieczny Zespół Miejski, który trafił na listę Pomników Historii i Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Warto dodać, że najcenniejsze zabytki Torunia, miasto zawdzięcza Krzyżakom.

Atrakcje Torunia – vlog Szalonych Walizek

Weekend w Toruniu – jak najlepiej zwiedzać miasto?

Wydawać by się mogło, że toruńskie Stare Miasto, nie jest duże, wręcz może kompaktowe. Ale spróbujcie przejść spokojnie wszystkie uliczki, poczuć ich klimat, szczególnie w godzinach wczesnoporannych lub poza sezonem. Zobaczycie jak łatwo można zagubić się w tej gęstwinie średniowiecznego układu miasta. Ale to naszym zdaniem najlepszy sposób na zrozumienie miasta i poczucie jego związków z wodą. W tym tekście szczególny nacisk kładziemy właśnie na wszystkie atrakcje Torunia, które związany były z Wisłą, flisakami i kupcami lub powstały w wyniku ich działań.

Oczywiście dobrym pomysłem będzie zwiedzanie Torunia z przewodnikiem, których możecie znaleźć np. w VisitToruń. Rezerwacje można zrobić z kasach oraz oczywiście online.

Może zwiedzanie Bulwarów Filadelfijskich nie będzie najlepszym pomysłem w 2023 lub 2024 roku, bo pewnie jeszcze tyle potrwa remont w tym miejscu. Ale przecież remonty się kiedyś kończą i wtedy to będzie znów wyjątkowo urocze miejsce Torunia nad wodą. Szczególnie latem, bo tutaj toczy się życie.

Co jest fajnego w Toruniu?

Bramy miejskie Torunia

Zacznijmy może od tego, że ulice Torunia są typowe dla miast nadmorskich. Biegną prostopadle do wody czyli Wisły. Kręgosłupem Starego Miasta była ulica Szeroka.

Oba miasta Stare i Nowe zostały otoczone podwójnym pasem murów obronnych. Mury miejskie Torunia łączyły 54 baszty i 13-14 bram.

W XV wieku zbudowano jeszcze dwa barbakany, z których starotoruński był pierwszym takim obiektem na ziemiach polskich. Bramy lokalizowane były u wylotu najważniejszych ulic. Służyły komunikacji i obronie miasta. Do dziś przetrwały trzy.

Brama Mostowa powstała w 1432 roku. Początkowo zwana Przewoźną lub Promową, ponieważ tędy wiodła droga do przeprawy promowej na drugi brzeg Wisły. To najnowocześniejsza z gotyckich bram Torunia.

Brama Klasztorna, nazywana jest także Bramą św. Ducha. Zbudowana w XIV w. jako jedna z czterech bram prowadzących od strony portu.

Brama Żeglarska w obecnym kształcie jest efektem gruntownej przebudowy w XIX wieku. Z jednej strony otwarta na port, a z drugiej na kościół farny i rynek staromiejski była najważniejszym wejściem do miasta.

Najstarsza kompania kupiecka w Toruniu

Tuż za najważniejszą, toruńską bramą, przy ul. Żeglarskiej 5, znajduje się dawna siedziba najstarszego w Toruniu Bractwa Kupieckiego, które zostało założone w 1300 roku, pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny.

Do Wisły daleko nie mieli, bo zaledwie kilkadziesiąt metrów, podobnie jak do katedry, gdzie znajdowała się ich kaplica.

Katedra św. Janów w Toruniu i jej atrakcje

Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty była budowana i przebudowywana blisko 200 lat. Dziś jest najważniejszym kościołem Torunia i jedną z najbardziej monumentalnych świątyń gotyckich w Polsce. A także miejscem, gdzie można podziwiać bezcenne dzieła sztuki zwłaszcza z okresu gotyku i baroku. My zwróciliśmy uwagę na kilka związanych z wodą.

Digitus Dei

Na wieży katedralnej, która jest świetnym punktem widokowym, gdzie warto wejść, by podziwiać panoramę Torunia znajduje się niezwykły zegar.

Powstał on najprawdopodobniej w 1433 roku i szczęśliwie przetrwał do dziś. Zwróćcie uwagę, że jego ogromna tarcza jest tylko z jednej strony wieży.

Zegar nazywa się Digitus Dei czyli palec boży, od znajdującej się na tarczy jednej wskazówki godzinowej zakończonej dłonią z dwoma palcami. Miał on regulować życie na Wiśle i nabrzeżu portowym. Korzystali z niego głównie pracownicy portu i flisacy, dlatego potoczna nazwa to zegar flisaczy.

Kaplica Bractwa Szyprów

W północnej nawie katedry Świętojańskiej polecamy odwiedzić kaplicę św. Barbary, która była dedykowana Bractwu Szyperskiemu. Św. Barbara była patronką niebezpiecznych zawodów związanych m.in. z wodą takich jak szyprowie, sternicy i rybacy, no i oczywiście górnicy.

Kaplica Kopernikowska ( dawniej św. Mikołaja)

Naprzeciwko Kaplicy Szyprów w nawie południowej znajduje się Kaplica, św. Mikołaja, która została ufundowana i była utrzymywana przez toruńskich kupców hanzeatyckich. Dziś nazywa się Kopernikowską, z racji nagromadzenia pamiątek związanych z Mikołajem Kopernikiem oraz faktu, że tutaj został ochrzczony słynny astronom.

Stare Miasto w Toruniu

Co jest na rynku w Toruniu?

Z katedry prosta droga prowadzi do centrum Starego Miasto, które jest wyjątkowo piękne, a przez to w sezonie wyjątkowo mocno oblegane. Otaczają go piękne kamienice, o których wspomnimy za chwilę.

Wśród nich na pewno wyróżnia się Dwór Artusa. A pośrodku Starego Miasta znajduje się najwspanialszy zabytek tego typu w Europie.

Stary Ratusz w Toruniu

W centrum Starego Miasta znajduje się ratusz staromiejski z wieżą widokową, który powstał w XIII i XIV wieku. Jest on wyjątkowym przykładem świetności miasta. Budowany w najlepszym okresie rozwoju Torunia, był uważany za symbol hanzeatyckiej potęgi i niezawisłości republiki mieszczańskiej i czarował przybyszów od niepamiętnych czasów.

Ratusz Staromiejski był siedzibą władz, łączył funkcje handlowe i sądowe.

Jego najstarszą częścią jest zdobiona, typowo gotycka wieża z około 1274 roku, która była wzorowana na wieżach z Flandrii. Dziś to jeden z punktów widokowych Torunia, na który warto wejść.

Pomnik Mikołaja Kopernika

Przed ratuszem znajduje się jeden z najwcześniejszych pomników Mikołaja Kopernika w Polsce i na świecie.

Pomnik odsłonięty został w 1859 roku, a inicjatorem jego budowy był Stanisław Staszic. Jeśli chcecie spokojnie podziwiać pomnik bez tłumów lub zrobić sobie ładne zdjęcie, to w sezonie polecamy wybrać się tu około godziny 6.00 – 7.00 rano. Ale też uważamy, że z powodu tłumów warto odwiedzić Toruń jesienią.

Dwór Artusa w Toruniu

Dwór Artusa w Toruniu był jednym z najbardziej reprezentacyjnych gmachów w Toruniu. Jego fenomen podobnie jak gdańskiego Dworu polegał na chęci pokazania odrębności Torunia i jego wyjątkowości.

Ale także bogaci kupcy toruńscy, których majątki rosły dzięki flisowi po Wiśle pragnęli zrównania ze stanem rycerzy i szlachty. Dwór Artusa nawiązuje do symboliki średniowiecza i opowieści o Rycerzach Okrągłego Stołu.

To jeden z niewielu zabytków, które nie są udostępnione zwiedzającym, ale w Dworze Artusa można zaopatrzyć się w znakomite toruńskie pierniki.

Płacić frycowe w Gospodzie Pod Turkiem

Znacie powiedzenie „płacić frycowe”? Wiecie, że pochodzi ono z Torunia? W kamienicy przy ulicy Rynek Staromiejski 5, obok Dworu Artusa znajdowała się niegdyś Gospoda Pod Turkiem. Było to ulubione miejsce ludzi wody.

Młodzi adepci flisactwa, którzy nazywali się frycami po przepłynięciu Wisły i sprawdzeniu się w dobrej pracy przechodzili tu akt pasowania na flisaka.

Musieli pokłonić się Grubej Marynie i ucałować ją w prawą stopę, przy okazji nie wylewając nic z kielicha. W rzeczywistości był to bóg wina Bachus siedzący okrakiem na beczce. Frycowie przechodzili również rytuał golenia wiosłem. Po postawieniu kompanom licznych kolejek oficjalnie byli przyjmowani do flisackiego fachu.

Pomnik Flisaka

Po przeciwnej stronie rynku, obok ratusza znajduje się jeszcze jeden symbol miasta związany z flisakami. To Fontanna Flisaka, który powstała tu w 1914 roku.

Nawiązuje ona do pewnej legendy o biednym flisaku, który przybył do miasta w czasie plagi żab. Nikt z mieszczan nie potrafił poradzić sobie z tym problemem. Takiego zamiaru nie miał również flisak Iwo, który grą na skrzypcach chciał zarobić kilka groszy. Zdziwił się, gdy na dźwięk skrzypiec, otoczyły go tysiące żab.

Zauroczone grą poszły za nim za bramy miejskie, a flisak wrzucił skrzypce do pobliskiego stawu. Żaby już nie wróciły, a flisak otrzymał od mieszczan pokaźną nagrodę.

Pomnik flisaka na rynku staromiejskim przedstawia grającego na skrzypcach Iwo i wsłuchane w niego osiem żab.

Atrakcje Torunia – Dom / Muzeum Mikołaja Kopernika

Gdy odejdziemy nieco od rynku staromiejskiego, w kierunku Wisły trafimy na ulicę Kopernika 15, gdzie znajduje się jedna z najlepiej zachowanych i najcenniejszych kamienic w Toruniu oraz Europie Środowej. Zachowała się w niezmienionym stanie od 1370 roku.

W tym domu mieszkała kupiecka rodzina Koperników i w tym miejscu przyszedł na świat słynny astronom.

Dom Mikołaja Kopernika pełni dziś funkcję Muzeum, które gorąco polecamy odwiedzić. Zobaczycie doskonale zachowane wnętrza domu mieszczańskiego rodziny Koperników, które są jednocześnie świetnym przykładem typowej kupieckiej kamienicy hanzeatyckiego miasta.

Dom – spichrz ma połączenie funkcji mieszkalnych i magazynowych na wyższych piętrach.

Można tu zobaczyć miejsce, gdzie mógł pracować Mikołaj Kopernik senior.

Magazyny, gdzie wyeksponowane są plastry miedzi jakimi handlowała rodzina.

Do tego bogato zdobione wnętrza i instrumenty używane przez astronoma Kopernika.

A także różne wydania jego teorii heliocentrycznej.

Warto przypomnieć, że rok 2023 jest Rokiem Mikołaja Kopernika dla podkreślenia 550 rocznicy jego urodzin. Toruń znajduje się na Szlaku Kopernikowskim, który prowadzi, przez trzy regiony odwiedzane niegdyś najczęściej przez Kopernika czyli:

• Kujawsko-Pomorskie
• Pomorskie
• Warmińsko-Mazurskie

Warmińsko-mazurski przebieg Szlaku opisaliśmy na blogu w tekście:

• Szlak Kopernikowski na Warmii i Mazurach – najciekawsze miejsca

i gorąco polecamy ten tekst.

Toruńskie pierniki

W zasadzie mieliśmy nie poruszać tematu najbardziej popularnych toruńskich atrakcji, które znają wszyscy, ale… Nie wszyscy wiedzą, że gdyby nie Wisła nie byłoby największego toruńskiego dobra jakim są pierniki.

Gdy w stronę Bałtyku spławiano, zboża, miedź, woski, to w drugą łodzie płynęły m.in. z cennymi, zamorskimi przyprawami. Wiecie, że pierniki wykorzystywano do leczenia niestrawności i na „wzmocnienie”. Dlatego najstarszy polski przepis na toruńskie pierniki ukazał się tylko w poradniku medycznym a pierniki sprzedawano w aptekach.

Tradycje morskie Torunia

Dziś trudno to sobie wyobrazić, ale pierwsza Szkoła Oficerska Marynarki Wojennej w wolnej Polsce powstała w Toruniu. Decyzję o tym podjęto w 1921 roku.

Najdłużej siedziba szkoły mieściła się w dawnych Koszarach Racławickich, w których dziś znajduje się Hotel Bulwar. Kontynuatorką tej szkoły jest Akademia Marynarki Wojennej w Gdyni.

Nic dziwnego, że w Toruniu obchodzone są Dni Morza, a na Bulwarach Filadelfijskich zobaczyć można morskie pomniki – kotwicę oraz minę kontaktową z 1939 roku.

Most Piłsudskiego w Toruniu

Symboliczny dla Torunia jest ten most – most Piłsudskiego, oddany do użytku w 1934 roku. To most, który pierwotnie był kolejowo-drogowy. Przeniesiono go spod Kwidzyna, ale jest krótszy o jedno przęsło, bo Wisła na północy była już zdecydowanie szersza, niż w miejscu, gdzie leży Toruń.

Most ma również swoje epizody filmowe. Zagrał w Ludziach Wisły, Zamachu i serialu Czterej Pancerni i pies.

Festiwal Wisły w Toruniu

Jedną z najważniejszych letnich atrakcji Torunia jest Festiwal Wisły. Ma on za zadanie oswajać i promować naszą największą rzekę.

Płynąć tu mogą tylko kopie tradycyjnych drewnianych statków i łodzi rzecznych, najczęściej płaskodennych, których konstrukcje były dopracowywane przez wieki.

W 2023 roku odbył się on po raz siódmy, ale ten raz był dla organizatorów i twórców Festiwalu wyjątkowy.

W grudniu 2022 roku, flis rzeczny został wpisany na Listę Światowego Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UENESCO. Stało się to możliwe dzięki wspólnemu wnioskowi flisaków z sześciu europejskich państw – Polski, Czech, Austrii, Niemiec, Łotwy i Hiszpanii. 

Festiwal łączy kilka nadwiślańskich miast. Startuje we Włocławku, skąd łodzie i statki płyną do Torunia, a dalej do Bydgoszczy. Festiwal to połączenie spływu z prezentacjami na wiślanym nabrzeżu. Dlatego widzowie, mogą na toruńskich błoniach zobaczyć jak żyli flisacy, czym się karmili, jak tworzyli swoje łodzie.

Mieliśmy okazję zobaczyć również na scenie w akcji szefową kuchni Karczmy Spichrz, która odtworzyła i częstowała zebranych wyjątkowo pysznym daniem (wiemy, bo próbowaliśmy😉), a mianowicie zupą ze śliwek.

Nie jakąś zwyczajną zupą, ale odtworzoną z przepisu z 1885 roku według wydanej na Pomorzu przez Ernesta Lambecka, pierwszej książki kucharskiej w języku polskim.

Festiwal Wisły odbywa się w okolicach dawnego portu zimowego, gdzie obecnie znajduje się też piękna przystań jachtowa.

Naszym zdaniem świetne miejsce, dla osób, które znają, kochają wodę i mogą spróbować swoich sił na rzece jachtem, na jednej z czekających tu do wypożyczenia Omeg.

Dzielnica Rybaki

Będąc obok toruńskiej przystani jachtowej i portu zimowego polecamy wybrać się na pobliską dzielnicę Rybaki. Zwykle turyści nie wyściubiają nosa ze Starego Miasta, a Rybaki to kwintesencja wodnych tradycji Torunia.

Rybacy żyli tu nad Wisłą nim pojawiło się miasto. Stąd nazwa dzielnica Rybaki, która nawiązuje do średniowiecznej osady. Później była ona zamieszkiwana przez szyprów i flisaków. Wyróżnia się starymi, pięknie zdobionymi, drewnianymi domami, z których większość jest na liście zabytków,

Na brukowanej ulicy Danielewskiego na Rybakach możecie też zobaczyć perełkę z początku XX wieku.

To kamienica zamówiona i zbudowana dla Gustava Weese, właściciela toruńskiej fabryki pierników.

Toruń noclegi

Na brak dobrych noclegów w Toruniu nie można narzekać. Ale my polecimy Wam miejsce, w którym mieszkaliśmy i z którego jesteśmy bardzo zadowoleni.

To Hotel Spichrz, dawny szwedzki spichrz, który został zaadoptowany na hotel. Od strony Bulwarów Filadelfijskich widoczny jest żuraw do podnoszenia towarów.

W środku goście hotelowi mogą podziwiać jego konstrukcję.

Co ważne, nic tu nie skrzypi, nie przeszkadza, pokoje są duże i wygodne.

Ale najważniejsze w Hotelu Spichrze są śniadania. Takie jakich dawno już w żadnym miejscu nie jedliśmy. Śniadania w Spichrzu to przyjemna uczta i możliwość przypomnienia sobie wyjątkowych smaków.

Zdecydowanie warto poznać bliżej to miejsce. A jeśli jednak szukacie czegoś innego to polecamy skorzystać z naszej mapy, gdzie znajdziecie dobre miejsca w dobrej cenie.

Booking.com

Gdzie zjeść w Toruniu na rynku?

Knajpek i restauracji w Toruniu jest zatrzęsienie, a zjeść można chociażby we wspomnianym Hotelu Spichrz, gdzie znajduje się również Karczma Spichrz. Serwuje ona tradycyjną kuchnię polską z Ziemi Dobrzyńskiej i odtwarza w znakomitym sposób dawne przepisy.

Browar Staromiejski Jan Olbracht

Ale oprócz tego jest miejsce, które z serca polecimy. To Browar Staromiejski Jan Olbracht, jedyny, gdzie waży się tu na lokalnie piwo.

Próbowaliśmy świetnego pilsa i ciekawostki jaką jest piwo piernikowe.

Kuchnia w tym miejscu jest równie dobra co piwo. A do piwa świetne są przystawki takie jak tatar i czy śliwki pieczone w boczku.